Barwniak szmaragdowy

Barwniak szmaragdowy (Pelvicachromis taeniatus) – pięknie ubarwiona, niewielka ryba akwariowa z rodziny pielęgnicowatych.

Pochodzenie

Afryka. Zamieszkuje wolno płynące strumienie leśne i mniejsze rzeki, tereny zazwyczaj gęsto porośnięte roślinnością o piaszczystym dnie, w Kamerunie i Nigerii. Żyją w zaciemnionych miejscach w pobliżu zatopionych korzeni, które ograniczają ruch wody. Raczej niespotykane w wodach stojących.

Charakterystyka, płeć i usposobienie

Dorosły samiec dorasta do ok. 8 cm długości, a mniejsza samica do 6 cm. Ubarwienie ciała zmienne w zależności od występowania. Samce są większe, mają bardziej wydłużone płetwy grzbietową i odbytową. U samic w czasie tarła na bokach pojawia się charakterystyczne różowe zabarwienie. Są również nieco bardziej krągłe od samców.
W porównaniu do barwniaków czerwonobrzuchych mają jasno żółtą, górną wargę a ich płetwa ogonowa jest zaokrąglona. Większość odmian ma srebrzysto niebieskie kropki na pokrywach skrzelowych a samce na płetwie ogonowej mają duże, ciemno brązowe,  obrzeżone na żółto oczka. Odróżnia się co najmniej 12 odmian barwniaków szmaragdowych. Nazwy w przypadku ryb z Kamerunu pochodzą od miejsca występowania, natomiast gatunków Nigeryjskich od ubarwienia.

Odmiany Barwniaków szmaragnowych

Charakterystyczne cechy poszczególnych odmian u samców:

• Kienke – szaro-zielone ciało z żółtą głową i gardzielą, pas wzdłuż tułowia mało widoczny, płetwa ogonowa w większości czerwona z niebieskimi pionowymi prążkami i z zaledwie kilkoma oczkami przy górnej krawędzi.
• Lobe – prawie niewidoczny pas wzdłuż tułowia, brak oczek na płetwie ogonowej.
• Moliwe – podobny do Kienke ale z czerwono-różową płetwą odbytową przyozdobioną niebieskawymi plamkami, które zazwyczaj tworzą prążki
• Nange – wyraźne pasy wzdłuż ciała nachodzą na płetwę grzbietową, poza tym podobny do Kienke
• Nigerian Green – ciało różowo-szare, ledwo widoczne pasy wzdłuż tułowia, płetwa grzbietowa obrzeżona na czerwono i żółto, oczka na płetwach duże i wyraźne, zielono-niebieski kolor zaczyna się od dolnej części głowy a kończy na płetwie ogonowej.
• Nigerian Red – podobny do Nigerian Green, ale dolna część raczej czerwona niż zielono-niebieska, kolor całego ciała z zabarwieniem czerwieni – szczególnie wyraźnie w okresie rozrodu.
• Nigerian Yellow – podobny do Nigerian Green z tym, że dolna część głowy i ciała jest żółtawa. Łatwo pomylić z Kienke ale Nigerian Yellow ma więcej oczek na płetwie ogonowej.

W handlu czyste odmiany są niestety bardzo rzadko spotykane.

Odżywianie

Wszystkożerne i jedzą większość podawanych pokarmów. Ryby można karmić wysokiej jakości pokarmami suchymi, mrożonymi i żywymi np. dafnią, wodzieniem, ochotką, tubifexem. Dietę należy uzupełniać pokarmami roślinnymi takimi jak np. płatkami ze spiruliną czy szpinakiem. Niekarmione pokarmami zielonymi mogą skubać rośliny.

Akwarium

Para barwniaków szmaragdowych wymaga co najmniej 70 litrowego akwarium, gęsto obsadzonego roślinami, z piaszczystym lub żwirowym podłożem i niezbyt mocnym oświetleniem. Zalecane liczne kryjówki z kamieni i korzeni, w których samica chętnie składa jaja. Woda powinna być czysta i regularnie podmieniana. Najlepiej czują się w wodzie alkalicznej lub lekko-kwaśnej i miękkiej. Lubią także garbniki wydzielane przez np. korzenie bagienne. Optymalna temperatura wody dla tych ryb to 24 – 26°C.
Mogą być trzymane w akwarium towarzyskim ale trzeba brać pod uwagę, że są to ryby terytorialne w rozrodu. Nie powinny być trzymane z bardziej aktywnymi i dużymi gatunkami. Dobrym towarzystwem będzie np. brzanka, danio, razbora, gurami, a także w odpowiednio dużym zbiorniku inne nieduże pielęgniczki z Zachodniej Afryki. Najlepsze jednak będą małe ryby trzymające się blisko powierzchni wody np. gupiki czy pstrążnicowate. Małe rybki, pływające w środkowych i górnych strefach akwarium, dodają śmiałości barwniakom. Inne ryby denne, w tym małe kiryski, nie są wskazane i będą bezlitośnie przeganiane.

Rozmnażanie

Rozmnażanie dosyć łatwe. Barwniaki szmaragdowe są rybami monogamicznymi. Zaleca się zakup grupy młodych ryb i odchowanie do czasu aż w naturalny sposób dobiorą się w pary. Pary wyklarowane w ten sposób są trwalsze i sprawiają mniej kłopotów przy rozmnażaniu. Zakup dorosłych ryb samca i samicy związany jest z ryzykiem i jeden z partnerów może zostać zabity. Zawsze należy wybierać największego samca i najbardziej wybarwioną samicę.
Zbiornik tarliskowy powinien być urządzony tak jak w opisie wyżej, z wodą miękką o temperaturze 24 – 26°C i 6.0 – 7.0 pH. Rybom należy zapewnić miejsca do odbycia tarła. Dobrze sprawdzają się np. odwrócone ceramiczne doniczki z wyciętym niewielkim wejściem. Filtracja nie powinna być zbyt silna. Jeżeli chcemy uzyskać większą ilość narybku to w akwarium nie powinno być innych ryb żerujących przy dnie, w szczególności sumów i zbójników. Wskazane są niewielkie ryby pływające w grupach z środkowych i górnych partii wody np. tetry, razbory, przy których barwniaki będą bardziej śmiałe. Przed planowanym tarłem częściej podajemy żywe lub mrożone pokarmy.
Pierwszym znakiem wskazującym na rozpoczęcie tarła są żywsze kolory obu ryb, a szczególnie samicy. Jej brzuch ciemnieje, nabiera głębokiej fioletowej barwy i to przeważnie ona rozpoczyna zaloty, tańcząc przed samcem, prezentuje swój pięknie ubarwiony brzuch, zachęcając go tym do odbycia tarła (W czasie zalotów samice prezentują fioletową płetwę brzuszną, która w porównaniu do innych gatunków jest duża i nieproporcjonalna. Według badaczy samce preferują i wybierają partnerki z większymi płetwami brzusznymi). Para wybiera miejsce do rozmnożenia, zazwyczaj gotową jaskinię, lub wykopuję jamę pod dekoracjami. Ikra w ilości 20 – 300 sztuk, przeważnie składana jest na sklepieniu jaskini. Samica opiekuje się ikrą a samiec broni terytorium i wejścia do gniazda. Jeżeli samica znika na kilka dni jest to zwykle dobry znak świadczący o odbytym tarle.
Wylęg następuje w przeciągu 2 – 3 dni, a po kolejnych 7 – 8 dniach larwy zaczynają samodzielnie pływać. W tym okresie swobodnie pływające rybki kontroluje samica gromadząc je blisko siebie a samiec nadal strzeże rewiru. W tym okresie para powinna być uważnie obserwowana, samica niekiedy bywa agresywna w stosunku do samca.
Narybek jest od razu na tyle duży aby przyjmować larwy solowca i mikro nicienie, chętnie też skubie glony. Rośnie dość szybko i jest w pełni dojrzały ok. 8 – 10 miesiąca. Młode najlepiej zostawić z rodzicami do czasu pojawienia się sygnałów, oznaczających kolejne tarło, lub jeżeli samiec zaczyna wykazywać agresję w kierunku samicy. Rodzice tracą zainteresowanie potomstwem po ok. miesiącu.
W rozmnażaniu barwniaków istotną rolę odgrywa pH wody. Dla każdej formy istnieje idealne pH dla zachowania odpowiedniej równowagi wśród płci. Przy zbyt niskim pH większość miotu stanowić będą samce, przy zbyt wysokim samice. Może się również zdarzyć, że cały miot będzie jednej płci.